ಧರ್ಮಸ್ಥಳ: ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಂತ್ರ (DHARMASTHALA: Mantra of Development)
ಲೇಖಕ: ನಾಗೇಶ್ ಪ್ರಭು ಬೆಂಗಳೂರು (Nagesh Prabhu, Bengaluru)
ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ನೆಚ್ಚಿನ ಆತ್ಮನಿರ್ಭಾರದ ಥೀಮ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಬಹಳ ಹಿಂದೆಯೇ, ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಯ ತತ್ವಗಳು ಅಥವಾ ಸುಸ್ಥಿರ ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಾದರಿ ಮತ್ತು ಬಡತನ ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಪ್ರಮುಖ ಯಾತ್ರಾ ಕೇಂದ್ರವಾದ ಶ್ರೀ ಕ್ಷೇತ್ರ ಧರ್ಮಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅದರ ಧರ್ಮಾಧಿಕಾರಿ ಡಾ. ಡಿ. ವೀರೇಂದ್ರ ಹೆಗ್ಗಡೆಯವರ ಸಮಾನತಾವಾದಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಬುದ್ಧ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು ಎಂದು ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಿದೆಯೇ?
ಹಿರಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ಮತ್ತು ಬರಹಗಾರರಾದ ನಾಗೇಶ್ ಪ್ರಭು (Nagesh Prabhu) ಅವರು ಬರೆದಿರುವ “ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮಂತ್ರ” ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಇವುಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಹಲವಾರು ಅಲ್ಪ-ಪರಿಚಿತ ಸಂಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ನೂರಾರು ಫಲಾನುಭವಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ಇತರರ ಕಷ್ಟದ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಸಂದರ್ಶನಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಪಥ-ಮುರಿಯುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಮೂಲಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಕಲ್ಯಾಣ ಉಪಕ್ರಮಗಳ ಕಥೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೊರತಂದಿದೆ. ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣಿಪಾಲ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಮಣಿಪಾಲ್ ಯೂನಿವರ್ಸಲ್ ಪ್ರೆಸ್ (Manipal Universal Press – MUP) ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ.
ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಏನೇನಿದೆ:
ಧರ್ಮಸ್ಥಳವು ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿರುವ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ, ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯಾದ ಕರಾವಳಿ ನಗರವಾದ ಮಂಗಳೂರಿನಿಂದ 70 ಕಿ. ಮೀ. ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಸುಮಾರು 300 ಕಿ. ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವು ಶ್ರೀ ಮಂಜುನಾಥ ಸ್ವಾಮಿಯ ಪ್ರಾಚೀನ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ವಿವಿಧ ಜಾತಿಗಳು, ಪಂಥಗಳು ಮತ್ತು ಬಣ್ಣಗಳ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಅಧಿದೇವತೆ ಶ್ರೀ ಮಂಜುನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ.
ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿವಿಧ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಬಡತನ ವಿರೋಧಿ ಯೋಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ಅನುಷ್ಠಾನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಲೇಖಕರು ನಡೆಸಿದ ವ್ಯಾಪಕ ಕ್ಷೇತ್ರಕಾರ್ಯ ಮತ್ತು ನೂರಾರು ಫಲಾನುಭವಿಗಳ ಸಂದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಉತ್ತಮ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಗ್ರಂಥವಾಗಿದೆ. ಇದು “ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಮಾದರಿ” ಗೆ ಹೊಸ ಆಯಾಮವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಧರ್ಮಸ್ಥಳವು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕಡೆಗೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ತಳಮಟ್ಟದ ವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅನುಸರಿಸುವ ಟ್ರಿಕಲ್-ಡೌನ್ (trickle down) ಮಾದರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲ. ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿರುವ ಜಾತ್ಯತೀತತೆ, ಸಮಾಜವಾದ ಮತ್ತು ಕಲ್ಯಾಣವಾದದ ವಿಚಾರಗಳೊಂದಿಗೆ ಧರ್ಮಸ್ಥಳದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮಾದರಿಯ ವಿವಿಧ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಲೇಖಕರು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಧರ್ಮಾಧಿಕಾರಿ ಡಿ. ವೀರೇಂದ್ರ ಹೆಗ್ಗಡೆ ನೇತೃತ್ವದ ವಿವಿಧ ದೇವಾಲಯ ಟ್ರಸ್ಟ್ಗಳು ಕಳೆದ 55 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಬಡವರು, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಅತಿ ಸಣ್ಣ ರೈತರು, ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ದೀನದಲಿತ ಜನರ ಉನ್ನತಿಗಾಗಿ ಹಲವಾರು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಕಲ್ಯಾಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುತ್ತಿವೆ. ಭಾರತ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಮೊದಲೇ ಅವರು ಅನೇಕ ಬಡತನ ವಿರೋಧಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುವ ಕಲ್ಯಾಣ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದರು.
ಹೆಗ್ಗಡೆಯವರ ನೇತೃತ್ವದ ದೇವಾಲಯ ಟ್ರಸ್ಟ್ಗಳು ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ಒಂದು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಸುಮಾರು 100 ಶೈಕ್ಷಣಿಕ, ಗ್ರಾಮೀಣಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿವೆ ಮತ್ತು 75,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ಯೋಗಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.
ಕರ್ನಾಟಕದಾದ್ಯಂತ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀ ಕ್ಷೇತ್ರ ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಗ್ರಾಮೀಣಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆ (SKDRDP)) ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸ್ವ-ಉದ್ಯೋಗ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು (RUDSETI) ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಧರ್ಮಾಧಿಕಾರಿಯು ದೇವಾಲಯದ ದತ್ತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಸಾಂಸ್ಥೀಕರಿಸಿದರು ಎಂಬುದನ್ನು ಪುಸ್ತಕವು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಕಳೆದ ನಾಲ್ಕು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಗ್ಗಡೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಬ್ರಾಂಡ್ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ನವೋದ್ಯಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವಲ್ಲಿನ ದೂರದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಹೇಗೆ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇದು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಪುಸ್ತಕದ ಪ್ರಕಾರ, ಎಸ್ಕೆಡಿಆರ್ಡಿಪಿ (SKDRDP) ಮತ್ತು ರುಡ್ಸೆಟಿ (RUDSETI) ಎರಡೂ ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವಿನ ಮೂಲಕ ಅನೇಕ ಯುವಕರನ್ನು ಉದ್ಯೋಗಾಕಾಂಕ್ಷಿಗಳಿಂದ ಉದ್ಯೋಗ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿವೆ.
ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಧ್ವನಿಯಿಲ್ಲದವರಿಗೆ ಧ್ವನಿ ನೀಡುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬಡವರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಎಸ್ಕೆಡಿಆರ್ಡಿಪಿ ಮತ್ತು ರುಡ್ಸೆಟಿಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾಲಗಾರರನ್ನು ಬದಲಿಸುವಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದವು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಬೆಂಬಲ, ಸ್ವಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವು, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ, ನಿರ್ಗತಿಕರಿಗೆ ಪಿಂಚಣಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಮೂಲಭೂತ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ನೆರೆಯ ಕೇರಳದ ಗ್ರಾಮಗಳ ಜನರಿಗೆ ನೀಡಿದವು.
ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೂಲಕ ಬಲವಾದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಸಮಾಜವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು ಹೆಗ್ಗಡೆ ಮತ್ತು ಎಸ್ಡಿಎಂ ಟ್ರಸ್ಟ್ಗಳು (SDM Trusts) ಕಲ್ಪಿಸಿರುವ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಪಥದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣಗಳಾಗಿವೆ. ಡಾ. ಹೆಗ್ಗಡೆ ಅವರು ಮೇಲಿನಿಂದ ಹೇರದೆ ತಳಮಟ್ಟದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ನೇತೃತ್ವದ ಟ್ರಸ್ಟ್ಗಳು ಶಿಕ್ಷಣ, ವಸತಿ, ಆರೋಗ್ಯ, ಕೃಷಿ, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಸಾಮೂಹಿಕ ವಿವಾಹ, ವ್ಯಸನ ನಿವಾರಣೆ, ಸಂಪೂರ್ಣ ನೈರ್ಮಲ್ಯ, ಪರ್ಯಾಯ ಇಂಧನ, ಹೈನುಗಾರಿಕೆ, ವಿಮೆ, ಜೀವನೋಪಾಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಮೀಣ ಮತ್ತು ನಗರ ಜನರ ಜೀವನವನ್ನು ಜೀವನದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಂಶಗಳಲ್ಲೂ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಿವೆ. ಯಾವುದೇ ವಲಯವು ಅಸ್ಪೃಶ್ಯವಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲ.
ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಧರ್ಮಾಧಿಕಾರಿ ಕೈಗೊಂಡ ವಿಶಿಷ್ಟ ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಯೋಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ, ಇವುಗಳನ್ನು ‘ಹೆಗ್ಗಡೆನೊಮಿಕ್ಸ್’ (Heggadenomics) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳಿಂದ ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಒಂದು ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಯೋಗ ಮತ್ತು ದೋಷ ವಿಧಾನವಾಗಿ ಡಾ. ವೀರೇಂದ್ರ ಹೆಗ್ಗಡೆ ಅವರು ಅನುಸರಿಸಿದರು, ಅವರು ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೃಷಿ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯದಂತಹ ‘ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದ’ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ‘ಪುನರ್ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಬೆಳವಣಿಗೆ’ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರು, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಬಡತನ ನಿವಾರಣೆಯ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದರು, ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅಲ್ಲ, ಸಾಮಾಜಿಕ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಯಾವುದೇ ಆದಾಯದ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿಲ್ಲದೆ ಬಡವರಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿರುವುದರಿಂದ ಧರ್ಮಾಧಿಕಾರಿಯನ್ನು ನಿಜವಾದ ‘ಕರ್ಮ ಯೋಗಿ’ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಜನರನ್ನು ಉತ್ತಮ ಮನುಷ್ಯರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು ಒಂದು ಧರ್ಮದಿಂದ ಅಗತ್ಯವಾದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸೇವೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ದೃಢವಾಗಿ ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಒಳಗೊಳ್ಳುವ, ಭಾಗವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರ ಮಾದರಿಯು ಕರ್ನಾಟಕದ ದೂರದ ಹಳ್ಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಎಸ್ಎಚ್ಜಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಗತಿ ಬಂಧು ಗುಂಪುಗಳ (ಪಿಬಿಜಿ) ರಚನೆಯ ಮೂಲಕ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ರೈತರ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಅನೇಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದವು.
ಗ್ರಾಮೀಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಡಾ. ಹೆಗ್ಗಡೆ ಅವರು ತೀವ್ರ ಆರ್ಥಿಕ ಅಸಮಾನತೆಗಳ ತಳಮಟ್ಟದ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಹು-ಧಾರ್ಮಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಬದುಕುಳಿಯುವ ಸಾಧನವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಧಾರ್ಮಿಕ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಕ್ತರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ ದೇವಾಲಯದ ಆದಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಒದಗಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಮಾನವೀಯತೆಯ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆಯಿಂದ ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಲೇಖಕರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.
ಎಸ್. ಡಿ. ಎಂ. ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ‘ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒಂದೇ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ’ ಎಂಬ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಪುಸ್ತಕವು ಗಮನಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಮುದಾಯದ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಮಾನವಶಕ್ತಿಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ವಿವಿಧ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.
ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಧರ್ಮಸ್ಥಳದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಸಮಗ್ರ ವಿಧಾನವನ್ನು ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ, ಮಾನವೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಹೇಗೆ ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಗ್ಗಡೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ದತ್ತಿ ಅಥವಾ ದಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಬಂಡವಾಳ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯದ ಮೂಲಕ ಮಾನವ ಬಂಡವಾಳ, ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಎಸ್. ಕೆ. ಡಿ. ಆರ್. ಡಿ. ಪಿ (SKDRDP) ಜಾಲದ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಬಂಡವಾಳ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರ ಜೀವನೋಪಾಯವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಂಪರ್ಕಗಳ ಮೂಲಕ ಆರ್ಥಿಕ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಇತರರಿಗೆ ಮಾದರಿ: ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಾದರಿಯ ಯಶಸ್ಸಿನ ನಂತರ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು 2004ರಲ್ಲಿ 1980ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಎಸ್. ಕೆ. ಡಿ. ಆರ್. ಡಿ. ಪಿ. (SKDRDP) ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಆಹಾರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಡಾ. ಹೆಗ್ಗಡೆ ನೇತೃತ್ವದ ರುಡ್ಸೆಟಿ (RUDESTI) ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು 2007-08 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಸ್ವ-ಉದ್ಯೋಗ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು (ಆರ್ಎಸ್ಇಟಿ) (RSETIs) ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದೆ. ನಬಾರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ಸಹ ಎಸ್. ಕೆ. ಡಿ. ಆರ್. ಡಿ. ಪಿ. ಯ ಎಸ್. ಎಚ್. ಜಿ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿವೆ. ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಧರ್ಮಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಧ್ಯಯನದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಅನ್ನದಾನ ಮತ್ತು ಗುರುಕುಲ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿವೆ.
ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಈ ಅಂಶಗಳ ಮೇಲೆ ಗಮನ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗಲೂ, 1980ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ಗುಣಪಡಿಸಲು ಪ್ರಕೃತಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಮತ್ತು ಯೋಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ ಡಾ. ವೀರೇಂದ್ರ ಹೆಗ್ಗಡೆಯವರ ಹಲವಾರು ಪ್ರವರ್ತಕ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಮತ್ತು ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಈ ಪುಸ್ತಕವು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಬಾಹುಬಲಿ ಪ್ರತಿಮೆಯ ನಿರ್ಮಾಣ, ಮಂಜುಷಾ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ, ಮೋಟಾರು ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮತ್ತು ಯಕ್ಷಗಾನವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಹಲವಾರು ಇತರ ವಿವರಗಳು ಓದಲು ಯೋಗ್ಯವಾಗಿವೆ.
ಧರ್ಮಸ್ಥಳವನ್ನು ವಂಚಿತರಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಭರವಸೆ ಮತ್ತು ನೆರವಿನ ದಾರಿದೀಪವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಈ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನೇಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಈ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ವಿವರವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಧಾರ್ಮಿಕ ಒಲವುಳ್ಳವರು ಮತ್ತು ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಂಬುವವರು ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಮನುಷ್ಯರಾಗಲು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವವರು ಸಹ ಓದಬೇಕು.
ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮಂತ್ರವು, ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ ಕೇಂದ್ರ, ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಅದು ನಡೆಸುವ ವಿವಿಧ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತದೆಯಾದರೂ, ಇದು ಒಂದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಪುಸ್ತಕವಲ್ಲ, ಇದನ್ನು ಬಹಳ ವಿವರವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಲೇಖಕರ ಪರಿಚಯ: ನಾಗೇಶ್ ಪ್ರಭು ಭಾರತದ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಹಿರಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತ ಮತ್ತು ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ರಿಫ್ಲೆಕ್ಟಿವ್ ಶಾಡೋಸ್ಃ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಎಕಾನಮಿ ಆಫ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಲೆಂಡಿಂಗ್ ಟು ಇಂಡಿಯಾ (Reflective Shadows: Political Economy of World Bank Lending to India, 2017) ಮತ್ತು ಮಿಡಲ್ ಕ್ಲಾಸ್, ಮೀಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಮೋದಿಃ ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಎ ನ್ಯೂ ಎಲೆಕ್ಟೋರಲ್ ಪಾಲಿಟಿಕ್ಸ್(Middle Class, Media and Modi: The Making of. New Electoral Politics) ಪುಸ್ತಕಗಳ ಲೇಖಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. (2020). ಅವರು ರಾಜಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಪಿಎಚ್ಡಿ (PhD in Political Science) ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.
ಮೂರು ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಪತ್ರಕರ್ತರಾಗಿದ್ದ ಅವರು, ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಲೇಖನಗಳು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರಕಟವಾಗಿವೆ. ಅವರು ಯುವ ಪತ್ರಕರ್ತರಿಗೆ ಪ್ರೇಮ್ ಭಾಟಿಯಾ ಸ್ಮಾರಕ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಮತ್ತು ನವದೆಹಲಿಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗದ ಫೆಲೋಶಿಪ್ಗಳು ಮತ್ತು ನವದೆಹಲಿಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಕೇಂದ್ರ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.